ΥΠΟΜΝΗΜΑ
ΓΙΑ ΤO ΕΙΚΟΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ
«ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»
ΤΟΥ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΔΙΣΤΟΜΟ, 9-10 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2017
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος έχει ήδη οργανώσει και πραγματοποιήσει, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, είκοσι (20) σεμινάρια για δάσκαλους και καθηγητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με θέμα «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα», έντεκα εκ των οποίων πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα (2004, 2006, 2007, 2009, 2010, 2011, 2013, 2014, 2015, 2016 και 2017) και τρία στη Θεσσαλονίκη (2005, 2014, 2015). Το 2012 και στο διάστημα 2014-2016 πραγματοποιήθηκαν επίσης σεμινάρια σε Ιωάννινα, Βόλο, Ζάκυνθο, Πάτρα, Λάρισα και Καρπενήσι, τα οποία έδωσαν έμφαση και στις τοπικές διαστάσεις του Ολοκαυτώματος. Η πρωτοβουλία επέκτασης του σεμιναρίου εκτός Αθήνας εξυπηρετεί έναν πολύ σημαντικό στόχο: την ενίσχυση των εκπαιδευτικών και στην περιφέρεια με παιδαγωγικό/ιστορικό υλικό και μουσειοεκπαιδευτική τεχνογνωσία και, αντίστοιχα, την ανατροφοδότηση του έργου του ΕΜΕ μέσα από την κατάθεση προβληματισμών, ερωτημάτων και ανησυχιών των εκπαιδευτικών όλης της επικράτειας. Ειδικά, η πραγματοποίηση του σεμιναρίου αυτού στο μαρτυρικό Δίστομο εκπληρώνει μια υπόσχεση που έχει αναλάβει το ΕΜΕ να σταθεί αρωγός σε κάθε προσπάθεια ανάδειξης όλων των ναζιστικών εγκλημάτων, προκειμένου να προαχθούν οι αρχές της δημοκρατίας και της κοινωνικής υπευθυνότητας.
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Το εικοστό πρώτο σεμινάριο διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού Διστόμου στις 9 και 10 Νοεμβρίου 2017, στην αίθουσα Δημοτικού Συμβουλίου στο Δημαρχείο Διστόμου. Συνολικά, περισσότεροι από 40 εκπαιδευτικοί συμμετείχαν ενεργά στις εργασίες του διημέρου, πρόσφεραν τους προβληματισμούς και τις σκέψεις τους, με αποτέλεσμα την επιτυχή διεξαγωγή του εκπαιδευτικού σεμιναρίου. Η θερμή ανταπόκριση που συναντά κάθε φορά το σεμινάριο αυτό αποτελεί ισχυρό κίνητρο για το ΕΜΕ προκειμένου να συνεχίσει να συμβάλει στην προώθηση της δημοκρατικής εκπαίδευσης στη χώρα μας.
Τις εργασίες του σεμιναρίου χαιρέτισαν ο Δήμαρχος Διστόμου, Γιάννης Γεωργακός, ο οποίος τόνισε τη σημασία της διδασκαλίας των ναζιστικών θηριωδιών, ο περιφερειακός διευθυντής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Στερεάς Ελλάδας, Χρήστος Δημητρίου, που χαιρέτισε εκτενώς τις εργασίες του σεμιναρίου, τόνισε τη σημασία και συμβολή του στο εκπαιδευτικό έργο, αλλά και το παρακολούθησε ολόκληρο και η Βασιλική Καρανάσου, αντικαθιστώντας τον Θανάση Πανουργιά, πρόεδρο της Διοικούσας Επιτροπής του ΜΘΝ, η οποία μίλησε για την εδραίωση της ιστορικής μνήμης, ως ασπίδα στην επανεμφάνιση ναζιστικών φαινομένων. Η Διευθύντρια του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, Ζανέτ Μπαττίνου, έκλεισε αυτή τη μικρή εισαγωγή, μιλώντας για ένα χρέος μνήμης και ευθύνης. Προσέφερε τις υπηρεσίες του ΕΜΕ για τη μουσειογραφική αναβάθμιση του ΜΘΝ και περιέγραψε το φάκελο εκπαιδευτικού του σεμιναρίου καθώς και τις επερχόμενες εκαπιδευτικές δράσεις για το Ολοκαύτωμα του ΕΜΕ.
Στο πρώτο μέρος του σεμιναρίου, εστιασμένο στις ιστορικές προσεγγίσεις, η ερευνήτρια του ΕΜΕ και υποψήφια διδάκτορας στην αρχαία ιστορία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Αναστασία Λουδάρου, ανέτρεξε στις πρώτες ενδείξεις εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο κατά την αρχαιότητα και προχώρησε στις επόμενες ιστορικές περιόδους (Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Αυτοκρατορία), όπου τόνισε το γεγονός ότι ο ελλαδικός χώρος αποτέλεσε την πύλη εισόδου για τον ευρωπαϊκό χώρο των Εβραίων της Διασποράς. Κατόπιν, τον λόγο πήρε η υποψήφια διδάκτορας Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας, Ελένη Μπεζέ, ώστε να παρουσιάσει το διαδραστικό dvd του ΕΜΕ με θέμα το διωγμό των Ελλήνων Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εκπληρώνοντας με αυτόν τον τρόπο μία βασική αρχή του Yad Vashem για ιστορική πλαισίωση του Ολοκαυτώματος. Το δεύτερο μέρος ήταν αφιερωμένο στη Σφαγή στο Δίστομο. Ξεκίνησε η ιστορικός, ειδική ερευνήτρια του ΕΜΕ, Αλεξάνδρα Πατρικίου, που έθεσε τους ερμηνευτικούς άξονες για την κατανόηση της σφαγής 218 Διστομιτών στις 10 Ιουνίου 1944. Συνέχισε η Αμαλία Παπαϊωάννου, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής ΜΘΝ, η οποία παρουσίασε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα διδασκαλίας της Σφαγής, που έχει δημιουργηθεί σε συνεργασία με το ΕΜΕ. Κατόπιν, εκτός προγράμματος, έκανε μια μικρή παρέμβαση η Χριστίνα Σταμούλη, δικηγόρος, που μίλησε για την ακόμη εκκρεμή υπόθεση των αποζημιώσεων. Η πρώτη μέρα του σεμιναρίου ολοκληρώθηκε με την προβολή της ταινίας «Ένα τραγούδι για τον Αργύρη», που στηρίζεται πάνω στην ζωή του Αργύρη Σφουντούρη, που πήρε αναπάντεχη τροπή μετά την απώλεια και των δύο του γονιών και πλήθος συγγενών στη Σφαγή.
Η δεύτερη μέρα ξεκίνησε με μια σύντομη ξενάγηση στο Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού και στη συνέχεια επίσκεψη στο Μαυσωλείο για να αποτίνουν φόρο τιμής οι εκπαιδευτικοί στα θύματα της Σφαγής, αλλά και να γίνουν κοινωνοί της τοπικής διαχείρισης της ιστορικής μνήμης. Μετά την επιστροφή από το Μαυσωλείο, πραγματοποιήθηκε εργαστήριο εντοπισμού αντισημιτικών στερεοτύπων σε κείμενα από τα μέσα του 19ου αιώνα έως και σήμερα από την Αλεξάνδρα Πατρικίου. Στη συνέχεια, η μουσειοπαιδαγωγός του ΕΜΕ, Οριέττα Τρέβεζα, παρουσίασε εν συντομία τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις μουσειοσκευές του ΕΜΕ που σχετίζονται με το Ολοκαύτωμα. Κατόπιν, η χοροθεραπεύτρια Νίνα Αλκαλάη μίλησε για τις βασικές αρχές βιωματικής διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος μέσω της τέχνης, χρησιμοποιώντας ένα εικαστικό έργο της Hana Mirjam Kohnova από το στρατόπεδο του Τερεζίν, ένα έργο μεταπολεμικής τέχνης της Άρτεμης Αλκαλάη που αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα και δύο ποιήματα (Κικής Δημουλά και Γιώργου Μαρκόπουλου) που δε σχετίζονται καθόλου με το Ολοκαύτωμα. Τα εργαστήρια ολοκληρώθηκαν με αυτό για χρήση προφορικών μαρτυριών από την υποψήφια διδάκτορα Ιστορία, Ελένη Μπεζέ, η οποία παρουσίασε ορισμένες μαρτυρίες κρυμμένων παιδιών. Σ’ αυτό το εργαστήριο οι εκπαιδευτικοί έκαναν τις δικές τους προτάσεις και δόθηκε η ευκαιρία να εκφραστούν απορίες σχετικά με την κατάλληλη αξιοποίηση των πηγών. Τι εργασίες του διήμερου σεμιναρίου έκλεισε η διευθύντρια του ΕΜΕ, Ζανέτ Μπαττίνου, που αναφέρθηκε στη σημασία του Διστόμου ως μνημονικού τόπου και στον στόχο του ΕΜΕ να δημιουργηθεί ένας τοπικός πυρήνας για την κατανόηση του ιστορικού παρελθόντος. Κατόπιν αυτού, πήρε το λόγο η Αμαλία Παπαϊωάννου, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής ΜΘΝ, προκειμένου όχι μόνο να εκφράσει θερμές ευχαριστίες προς το ΕΜΕ, αλλά και να τονίσει ότι μετά από αυτό το σεμινάριο υπάρχει δεδηλωμένα ένας νηφάλιος –ιστορικά πλαισιωμένος– τρόπος για να αφηγηθεί το Δίστομο την τραγωδία που υπέστη.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Στο εικοστό πρώτο σεμινάριο διαπιστώθηκε ότι ο στόχος του ΕΜΕ να εντάξει στη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος τη διδασκαλία άλλων ναζιστικών εγκλημάτων στέφθηκε με επιτυχία. Από τα ερωτηματολόγια που απαντήθηκαν, συμπεραίνεται ότι το ενδιαφέρον για την κατανόηση του ιστορικού παρελθόντος και ειδικά για τα ναζιστικά εγκλήματα είναι έντονο. Επικροτήθηκε ιδιαίτερα η σύνδεση Ολοκαυτώματος με τη Σφαγή για την ανάδειξη της ιστορικής μνήμης και του συλλογικού τραύματος. Οι εκπαιδευτικοί εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το υλικό του σεμιναρίου (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή), που τους προσφέρεται δωρεάν. Ζωντανές και στοχαστικές υπήρξαν οι συζητήσεις, κυρίως στα εργαστήρια για τη χρήση των προφορικών μαρτυριών και για τον εντοπισμό αντισημιτικού λόγου. Ωστόσο, εξέφρασαν και την ανάγκη για περισσότερο χρόνο για συζήτηση καθώς και για συγκεκριμένα σχέδια μαθήματος. Η πραγματοποίηση του εκπαιδευτικού σεμιναρίου του ΕΜΕ σε ένα μνημονικό τόπο μεγάλης σημασίας, όπως το Δίστομο, υπήρξε ένα σημαντικό χρέος μνήμης και ευθύνης. Το ΕΜΕ δεσμεύτηκε να συνεχίσει αυτή την συνεργασία και να δημιουργεί συνεχώς νέες εκπαιδευτικές ευκαιρίες που αναδεικνύουν την παιδαγωγική αξία της διδασκαλίας του τραυματικού παρελθόντος.
© Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, Νοέμβριος 2017
