ΣΥΝΤΟΜΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΑΟΥΣΒΙΤΣ
(22.6-24.6 & 27.6-29.6.2016)
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Κατόπιν πρωτοβουλίας της Γ.Γ. Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας και του Γ.Γ. κ. Γιώργου Καλαντζή, το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος (ΕΜΕ) οργάνωσε το 2013 για πρώτη φορά ένα πιλοτικό πρόγραμμα εκπαιδευτικής επίσκεψης Ελλήνων μαθητών Λυκείου στο Κρατικό Μουσείο και Μνημείο του Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Το πρόγραμμα τέθηκε εξαρχής υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος Νεολαίας και Διά Βίου Μάθησης (ΙΝΕΔΙΒΙΜ). Η επίσκεψη των μαθητών, που συνιστούσε την πρώτη οργανωμένη εκπαιδευτική επίσκεψη από τη χώρα μας στον μεγαλύτερο τόπο μνήμης του Ολοκαυτώματος και έναν από τους εμβληματικότερους τόπους μνήμης της ανθρωπότητας, πραγματοποιήθηκε στις 10 Μαΐου 2013. Χάρη στα ενθαρρυντικά αποτελέσματα και την ανταπόκριση τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών, το πρόγραμμα συνεχίστηκε και τις επόμενες χρονιές. Το 2014 το Μουσείο και Μνημείο του Άουσβιτς επισκέφθηκαν μαθητές και εκπαιδευτικοί από τα Ιωάννινα -με ευγενική χορηγία του προέδρου του ΕΜΕ κ. Σαμουήλ Μάτσα- και από την Αθήνα, σε δύο διαδοχικές επισκέψεις, μεταξύ 1ης και 6ης Μαΐου 2014. Το 2015, και έπειτα από διενέργεια μαθητικού διαγωνισμού δημιουργίας video με θέμα το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, επελέγησαν για το συγκεκριμένο ταξίδι 51 συνολικά μαθητές από σχολεία της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, των Σερρών και του Κιλκίς.
Τη φετινή χρονιά (2016), το πρόγραμμα διοργανώθηκε ως ετήσια καθιερωμένη πλέον εκπαιδευτική δραστηριότητα και τέθηκε και πάλι υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Παράλληλα, με πρωτοβουλία του ΕΜΕ, αναζητήθηκαν ιδιώτες χορηγοί, ώστε να μπορέσει φέτος να συμμετάσχει μεγαλύτερος αριθμός μαθητών. Τρία ιδιωτικά ιδρύματα ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ΕΜΕ και υποστήριξαν με χορηγίες αυτή την προσπάθεια. Τα Ιδρύματα Σταύρος Νιάρχος (Αθήνα), Eleni Tsakopoulos-Kounalakis Fund of the Sacramento Region Community Foundation (Γενεύη-Ελβετία), καθώς και η ιδιώτης κα. Anne Germanacos. Το ΕΜΕ τους ευχαριστεί θερμά για την εμπιστοσύνη και την υποστήριξή τους σε αυτό το τόσο σημαντικό πρόγραμμα.
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ
Όπως και την περσινή χρονιά έτσι και φέτος, στο πλαίσιο συστηματοποίησης του προγράμματος, οι μαθητές που συμμετείχαν στο ταξίδι επελέγησαν με βάση μαθητικό διαγωνισμό. Ο διαγωνισμός αφορούσε ομαδοσυνεργατική δημιουργία video, σύντομης διάρκειας, γύρω από τον ναζισμό, το Ολοκαύτωμα και την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα έργα αξιολογήθηκαν από ειδική επιτροπή της Διεύθυνσης Θρησκευτικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, η οποία συγκροτήθηκε στα τέλη Μαρτίου. Στην επιτροπή συμμετείχαν η διευθύντρια του ΕΜΕ κα. Ζανέτ Μπαττίνου, η ιστορικός-ειδική ερευνήτρια του ΕΜΕ κα. Ελένη Μπεζέ, ο σκηνοθέτης κ. Κωνσταντίνος Αυγέρης, ο δημοσιογράφος κ. Αντώνης Τριανταφύλλου, ο προϊστάμενος του Τμήματος Θρησκευτικών Ελευθεριών και Διαθρησκευτικών Σχέσεων στο ΥΠ.Π.Ε.Θ κ. Νικόλαος Παπαθανασόπουλος, και η αποσπασμένη εκπαιδευτικός στο Τμήμα Θρησκευτικών Ελευθεριών και Διαθρησκευτικών Σχέσεων στο ΥΠ.Π.Ε.Θ. κα. Ουρανία Πολυμενάκου. Βάσει των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού, έγιναν δεκτοί συνολικά 80 μαθητές και μαθήτριες από δημόσια και ιδιωτικά σχολεία της Λάρισας, της Πάτρας και της Αθήνας.
ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Οι επιτυχόντες μαθητές και μαθήτριες, καθώς και οι επιβλέποντες καθηγητές παρακολούθησαν ένα ειδικό προπαρασκευαστικό σεμινάριο που διοργανώθηκε από το ΕΜΕ και πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Θερβάντες την Παρασκευή 17 Ιουνίου. Η προετοιμασία του ΕΜΕ για το εν λόγω σεμινάριο ακολούθησε τα πρότυπα φορέων του εξωτερικού που διαθέτουν πολυετή εμπειρία στη διοργάνωση ανάλογων εκπαιδευτικών επισκέψεων, όπως το Holocaust Education Trust (HET) στο Λονδίνο, το Ίδρυμα Yad Vashem στην Ιερουσαλήμ και, κυρίως, το ίδιο το Μουσείο του Άουσβιτς. Εισηγήτριες στο προπαρασκευαστικό σεμινάριο ήταν οι ερευνήτριες του ΕΜΕ κα. Αναστασία Λουδάρου, αρχαιολόγος, και κα. Ελένη Μπεζέ, ιστορικός. Μέσα από την ψηφιακή εφαρμογή του ΕΜΕ «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων (1941-1944)» (διαδραστικό DVD), η κα. Λουδάρου παρουσίασε στους μαθητές ένα σύντομο χρονικό της παρουσίας των Εβραίων στον ελλαδικό χώρο από την αρχαιότητα ως τους νεότερους χρόνους, ενώ η κα. Μπεζέ την ιστορία του Ολοκαυτώματος των Ελλήνων Εβραίων. Στην ίδια συνάντηση μαθητές και εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την εκπαιδευτική ταινία παραγωγής YadVashem«Τι είναι το Ολοκαύτωμα», καθώς και να γνωρίσουν από κοντά και να ακούσουν τον επιζώντα Ισαάκ Μιζάν να αφηγείται την προσωπική του εμπειρία από το στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς και να συζητήσουν μαζί του. Κατά γενική ομολογία, η συνάντηση με τον επιζώντα υπήρξε για όλους εμπειρία θεμελιώδους σημασίας. Στο τέλος του σεμιναρίου μοιράστηκε σε μαθητές και εκπαιδευτικούς ειδικό παιδαγωγικό υλικό σε ψηφιακή μορφή: α. «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων (1941-1944)» του ΕΜΕ, β. «Εκδρομή στο Παρελθόν-Μάθημα για το Μέλλον» του European Union Fundamental Rights Agency μεταφρασμένο στα ελληνικά από το ΕΜΕ και γ. «Ευρωπαϊκό πακέτο ενημερωτικού υλικού για επισκέψεις στον Ιστορικό Χώρο και το Μουσείο του Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Κατευθυντήριες οδηγίες για εκπαιδευτικούς» του Auschwitz-Birkenau State Museum, επίσης μεταφρασμένο στα ελληνικά από το ΕΜΕ. Επιπλέον του παραπάνω υλικού, στους εκπαιδευτικούς δόθηκαν και τα ντοκυμαντέρ «Επέστρεφε», σε σκηνοθεσία Κώστα Βαξεβάνη, και «Ας είναι η μνήμη σου αγάπη» του Ιδρύματος Yad Vashem.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ
Οι 80 μαθητές και μαθήτριες, μαζί με δέκα συνοδούς εκπαιδευτικούς, επισκέφθηκαν διαδοχικά, σε δύο αποστολές (αντίστοιχα 39 και 41 μαθητές), το Κρατικό Μουσείο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, στις 22 και 27 Ιουνίου αντίστοιχα. Και οι δύο ομάδες ακολούθησαν ένα εκτεταμένο, εξάωρο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ξενάγησης στα αγγλικά από ειδικούς ξεναγούς του Μουσείου και συνοδεύονταν από τους συνεργάτες του ΕΜΕ ιστορικούς κ. Ιάσονα Χανδρινό και κα. Ελένη Μπεζέ. Αφετηρία της ξενάγησης ήταν το στρατόπεδο Άουσβιτς Ι, όπου οι συμμετέχοντες στην επίσκεψη είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν σε ορισμένες από τις μόνιμες εκθέσεις του Μουσείου. Αρκετός χρόνος αφιερώθηκε στην ξενάγηση στο μπλοκ 4, όπου εκτίθεται φωτογραφικό και άλλο υλικό σχετικό με τα επιμέρους στάδια της διαδικασίας εξόντωσης, στο μπλοκ 5, όπου, σε ειδικές προθήκες, εκτίθενται υλικά, συγκλονιστικά τεκμήρια του Ολοκαυτώματος, τα οποία βρέθηκαν στο στρατόπεδο κατά την απελευθέρωσή του, όπως λ.χ. γυαλιά, ανθρώπινα τεχνητά μέλη, βαλίτσες, παπούτσια και άλλα προσωπικά αντικείμενα που ανήκαν στους δολοφονημένους. Το ενδιαφέρον και η συγκίνηση που έδειξαν μαθητές και εκπαιδευτικοί στους συγκεκριμένους χώρους ήταν αξιοσημείωτα. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον είδαν οι μαθητές και την εθνική έκθεση του Ισραήλ, μια έκθεση με σύγχρονο οπτικο-ακουστικό υλικό, που προσφέρει πληροφορίες για τη ζωή πριν, στη διάρκεια του Ολοκαυτώματος και μετά με εύληπτο τρόπο. Αφού ολοκληρώθηκε η ξενάγηση στους χώρους του στρατοπέδου Άουσβιτς Ι, οι επισκέπτες μεταφέρθηκαν με ιδιωτικό πούλμαν στο στρατόπεδο Άουσβιτς ΙΙ-Μπίρκεναου, όπου είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τα ερείπια των κτισμάτων, όπως λ.χ. των κρεματορίων, όπου συντελέστηκε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στον συγκεκριμένο χώρο, η ξενάγηση συνοδεύτηκε και από ελεύθερη συζήτηση, με ερωτήσεις προς τους ξεναγούς και τους ιστορικούς του ΕΜΕ εκ μέρους των μαθητών, που πρόδιδαν τόσο το ενδιαφέρον τους να μάθουν για τη ζωή στο στρατόπεδο και συγκεκριμένα σημαντικά περιστατικά, όπως λ.χ. η εξέγερση στο κρεματόριο IVπου έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 1944 και στην οποία υπήρξε συμμετοχή και Ελλήνων Εβραίων, όσο και την ευαισθητοποίησή τους, που ενισχύθηκε από την επίσκεψή τους στον συγκεκριμένο χώρο, απέναντι στο διαρκώς επανερχόμενο πρόβλημα του αντισημιτισμού.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Hσυνάντηση αποθεραπείας, με την οποία ολοκληρώνεται πάντα η σημαντική αυτή εκπαιδευτική διαδικασία, φέτος έλαβε χώρα σε αίθουσα του Υπουργείου Παιδείας την 1 Ιουλίου. Στη συνάντηση παρευρέθηκαν και μίλησαν ο Υπουργός Παιδείας κ. Νίκος Φίλης, καθώς και ο Γ.Γ. Θρησκευμάτων, κ. Γιώργος Καλαντζής. Και οι δύο ομιλητές τόνισαν στις ομιλίες τους την ανάγκη αποδοχής προς το ξένο, το διαφορετικό. Ο κ. Φίλης έκλεισε την ομιλία του απευθυνόμενος στους μαθητές και παροτρύνοντάς τους να γίνουν «πρεσβευτές αγάπης». Κατά τη ζωηρή και φορτισμένη συναισθηματικά συζήτηση που διήρκεσε σχεδόν τρεις ώρες, την οποία συντόνισε η διευθύντρια του ΕΜΕ κα. Ζανέτ Μπαττίνου, τονίστηκε η σημασία και η ανάγκη καθιέρωσης εκπαιδευτικών ταξιδιών στο στρατόπεδο του Άουσβιτς και σε ανάλογους μνημονικούς τόπους. Οι μαθητές και οι μαθήτριες συμφώνησαν πως το ταξίδι τους πρόσφερε την ευκαιρία να εμβαθύνουν σε ζητήματα τα οποία είχαν μεν μελετήσει σε κάποιο βαθμό, μόνο όμως μέσα από τη φυσική τους παρουσία στον χώρο του στρατοπέδου κατέστη δυνατή η σύνδεση διάσπαρτων εικόνων και πληροφοριών σε ένα ενιαίο σύνολο. Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε μια μαθήτρια, το ταξίδι αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο ορισμός της «βιωματικής μάθησης». Προέκυψε λοιπόν το συμπέρασμα πως η επίσκεψη στο στρατόπεδο του Άουσβιτς αποτελεί από κάθε άποψη μια εμβληματική εμπειρία ζωής με μεγάλη εκπαιδευτική σημασία, η οποία αξίζει να καθιερωθεί και να επεκταθεί όσον αφορά τον αριθμό των μαθητών και τα συμμετέχοντα σχολεία. Τα λόγια των παιδιών, τα οποία εκφράστηκαν και μέσα από κείμενα αλλά και videoπου δημιούργησαν για την περίσταση, αποκάλυψαν πως η επίσκεψη όχι μόνο συμπύκνωσε γνώσεις και συναισθήματα, αλλά δημιούργησε και ισχυρά αντισώματα απέναντι στην αδιαφορία, την άρνηση ή τη σχετικοποίηση του Ολοκαυτώματος. Επίσης, έδωσε τη δυνατότητα σε όσους είχαν την ευκαιρία να συμμετάσχουν στο ταξίδι μνήμης να αποκτήσουν ερμηνευτικά κλειδιά για το σήμερα και να καταστούν φορείς ευθύνης και γνώσης σε μια εποχή που μαστίζεται από προβλήματα όπως ο αντισημιτισμός, ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία και η ξενοφοβία.
Ζανέτ Μπαττίνου, Διευθύντρια ΕΜΕ
© ΕΜΕ, Αθήνα, Ιούλιος 2016
