ΥΠΟΜΝΗΜΑ
ΓΙΑ ΤO ΕΝΔΕΚΑΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ
«ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»
ΤΟΥ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ
(ΑΘΗΝΑ, 19-21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2014)
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος έχει ήδη οργανώσει και υλοποιήσει δέκα σεμινάρια για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και μουσειοπαιδαγωγούς, με θέμα «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα», επτά εκ των οποίων πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα (2004, 2006, 2007, 2009 και 2010, 2011, 2013) και ένα διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη (2005). Τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2012 πραγματοποιήθηκαν, υπό την αιγίδα και με την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, μέσω της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, δύο σεμινάρια σε Ιωάννινα και Βόλο αντίστοιχα. Και στις δύο περιπτώσεις, το Μουσείο επιδίωξε, με μεγάλη επιτυχία, αφενός να εμβαθύνει σε ζητήματα τοπικής ιστορίας, αφετέρου να δώσει και στους εκπαιδευτικούς της περιφέρειας τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με το εκπαιδευτικό υλικό και τη μουσειακή τεχνογνωσία, να διατυπώσουν προβληματισμούς και να ανατροφοδοτήσουν με τη σειρά τους το ερευνητικό και εκπαιδευτικό έργο του ΕΜΕ. Κοινή πρόθεση του Μουσείου και του Υπουργείου αποτελεί η συνέχιση τέτοιων δράσεων έξω από την Αθήνα.
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Στο ενδέκατο σεμινάριο που διοργανώθηκε στην Αθήνα στις 19, 20 και 21 Φεβρουαρίου 2014, η ποιότητα των ανακοινώσεων, αλλά και η ανταπόκριση του κοινού στις εργασίες του τριημέρου, ήταν μια επιβράβευση των προσπαθειών και της αναγνώρισης του ΕΜΕ από τους Έλληνες εκπαιδευτικούς. Περισσότεροι από 60 δάσκαλοι και καθηγητές παρακολούθησαν τις ομιλίες και τα εργαστήρια, ενώ στις 20 Φεβρουαρίου, 40 συμμετείχαν –με βάση προεπιλογή– στο εργαστήριο Centropaτο οποίο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Η φετινή εμπειρία απέδειξε για μια ακόμα φορά πως το ΕΜΕ, αποτελεί σήμερα τον πλέον αξιόπιστο φορέα ως προς την επιστημονική προσέγγιση της διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος, αλλά και ως προς την δυνατότητά του να ενισχύει αποτελεσματικά το εκπαιδευτικό έργο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Στο σεμινάριο διατηρήθηκε ο βασικός ιστορικός και εκπαιδευτικός κορμός σχετικά με την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων, του Ολοκαυτώματος και τη χρήση των σχετικών εκπαιδευτικών εργαλείων. Η μόνιμη συνεργάτιδα του ΕΜΕ, αρχαιολόγος Αναστασία Λουδάρου, υποψ. διδ. αρχ. ιστορίας – ΑΠΘ άνοιξε τις εργασίες του σεμιναρίου την πρώτη ημέρα (19 Φεβρουαρίου) με μια αναδρομή της παρουσίας των Εβραίων στον ελληνικό χώρο –μια ιστορία 2.300 ετών– φωτίζοντας παράλληλα την ιστορική σημασία όρων και εννοιών, όπως «Εβραίος», «Ιουδαίος», «Ισραηλίτης», «Ισραηλινός» που ακόμα και σήμερα είτε παρερμηνεύονται είτε αγνοούνται. Η καθηγήτρια του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου, Οντέτ Βαρών-Βασάρ παρουσίασε το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, με βάση επίσημες στατιστικές και αριθμούς. Αναφέρθηκε επίσης στη σημασία του τραύματος για τους επιζώντες και ερμήνευσε τις σιωπές των μεταπολεμικών γενεών και κατ’ επέκταση της ιστοριογραφίας γύρω από τη γενοκτονία, στην Ελλάδα αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στη συνέχεια, ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός μίλησε με θέμα «Εθνική Αντίσταση και Ολοκαύτωμα», παρουσιάζοντας τη συμμετοχή των Εβραίων στην Εθνική Αντίσταση κατά τη διάρκεια της Κατοχής, χρησιμοποιώντας φωτογραφικό υλικό από τις συλλογές του ΕΜΕ.
Όπως και τις προηγούμενες χρονιές, το απόγευμα της πρώτης ημέρας ήταν αφιερωμένο στους επιζώντες. Στο χώρο του Μουσείου, μίλησαν φέτος δύο Εβραίοι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης: Η κυρία Σάρα Γεσουά από την Χαλκίδα και ο κύριος Μωυσής Γιουσουρούμ από την Αθήνα μοιράστηκαν με τους παρευρισκόμενους τις συγκλονιστικές εμπειρίες της διάσωσής τους με τη βοήθεια της Αντίστασης και αφηγήθηκαν στιγμές από τη ζωή τους ως αντάρτες του ΕΛΑΣ στα ελληνικά βουνά. Ήταν μια σπάνια και συγκινητική συγκυρία, καθώς οι ομιλίες πραγματοποιήθηκαν στον χώρο της έκθεσης του ΕΜΕ, «Συναγωνιστής: Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση» στην οποία οι εκπαιδευτικοί περιηγήθηκαν.
Τη δεύτερη ημέρα (20 Φεβρουαρίου), 40 εκπαιδευτικοί παρακολούθησαν τις εργασίες του σεμιναρίου της Centropa, το οποίο πραγματοποιείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ο υπεύθυνος του προγράμματος, Ed Serotta, με τη βοήθεια του Fabien Ruhle, παρουσίασε τις βασικές αρχές του οργανισμού, καθώς και τις ερευνητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητές του. Στη συνέχεια προβλήθηκε η ταινία-ντοκιμαντέρ της Centropa, «Ένα βιβλιοπωλείο σε έξι κεφάλαια: Η ιστορία του Σολομών και της Ρενέ Μόλχο» με θέμα το ιστορικό βιβλιοπωλείο της οικογένειας Μόλχο στην Θεσσαλονίκη. Μετά την προβολή, στις ερωτήσεις του κοινού μίλησε η κυρία Νίνα Μόλχο, κόρη του Σολομών και της Ρενέ Μόλχο, συμπαραγωγός και αφηγήτρια της ταινίας. Αμέσως μετά, οι εκπαιδευτικοί χωρίστηκαν σε πέντε ομάδες με σκοπό να πρετοιμάσουν ένα πρότυπο σχέδιο μαθήματος με βάση τις κατευθύνσεις που τους δόθηκαν και ακολούθησε συζήτηση σχετικά με την ανάγκη χρήσης οπτικοακουστικών μέσων και δημιουργικότερης αξιοποίησης του διαδικτύου στην τάξη. Το απόγευμα προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ «Νεοναζί: Το ολοκαύτωμα της μνήμης» του Στέλιου Κούλογλου και ακολούθησε πολύωρη και ζωηρή συζήτηση γύρω από την ιστορία της Κατοχής και της Αντίστασης, τα εγκλήματα πολέμου και την άνοδο των Νεοναζί στη σημερινή Ελλάδα
Η τρίτη ημέρα άνοιξε με την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, κα Μαρία Ευθυμίου η οποία παρουσίασε την μακραίωνη και πολύπλοκη σχέση Εβραίων και Χριστιανών από την αρχαιότητα ως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, κ. Άλκης Ρήγος έκανε μια ανάλογη αναδρομή του αντισημιτισμού ως ιστορικού και πολιτικού φαινομένου στο ελληνικό κράτους τον 19ο και 20ο αιώνα, αναπτύσσοντας τις πολιτικές, εθνικές και κοινωνικές του διαστάσεις.
Την ενότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων άνοιξε ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Σχολείου για το Ολοκαύτωμα του Yad Vashem, Γιφτάχ Μειρί που παρουσίασε, ως εργαστήριο, την ταινία-ντοκιμαντέρ «Ας είναι η Μνήμη σου Αγάπη: Η Ιστορία του Οββαδία Μπαρούχ» («May your Memory Be Love: The Story of Ovadia Baruch»), βασισμένη στην αφήγηση του Οββαδία Μπαρούχ, ενός επιζώντα από την Θεσσαλονίκη. Με βάση αυτή την κινηματογραφημένη μαρτυρία, που δίνεται μέσα από το ταξίδι-επιστροφή του επιζήσαντα στην Θεσσαλονίκη και το στρατόπεδο του Άουσβιτς, οι εκπαιδευτικοί προβληματίστηκαν γύρω από τις ζωντανές μαρτυρίες της γενοκτονίας των Εβραίων και συζήτησαν με τον ομιλητή πιθανές μορφές παιδαγωγικής αξιοποίησης των μαρτυριών στη σχολική αίθουσα.
Στα ίδια πλαίσια, η Ελένη Μπεζέ, υποψ. διδ. νεωτ. ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, έκανε μια παρουσίαση σχετικά με την χρήση της προφορικής και της τοπικής ιστορίας στη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος και οργάνωσε εργαστήριο στο οποίο οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν να χρησιμοποιήσουν τις μαρτυρίες επιζώντων του Ολοκαυτώματος ως εκπαιδευτικά εργαλεία.
Η Νίνα Αλκαλάη, χορογράφος και χοροθεραπεύτρια, παρουσίασε προτάσεις για μια βιωματική διδασκαλία του Ολοκαυτώματος, μέσω της τέχνης, ενώ η μουσειοπαιδαγωγός του ΕΜΕ, Οριέττα Τρέβεζα – Σούση, παρουσίασε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με βάση την έκθεση του ΕΜΕ, «Συναγωνιστής: Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση». Με τη χρήση αντιγράφων φωτογραφιών και μαρτυριών από το πρωτότυπο υλικό της έκθεσης, οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν να προτείνουν θέματα για συζήτηση στην τάξη, γύρω από πανανθρώπινες έννοιες, όπως διωγμός, αλληλεγγύη και αντίσταση, στην ιστορική τους διάσταση αλλά και στο σήμερα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Το σεμινάριο του Φεβρουαρίου του 2014 στην Αθήνα ήταν από τα πιο επιτυχημένα που διοργάνωσε το ΕΜΕ. Κατά γενική ομολογία, το πρόγραμμα ήταν ιδιαίτερα πλούσιο και κάλυπτε πλήρως την ιστορική και εκπαιδευτική διάσταση του Ολοκαυτώματος. Σε σχέση με προηγούμενα σεμινάρια, οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί διέθεταν υψηλότερο επίπεδο ενημέρωσης, ενδιαφέροντος, προβληματισμού αλλά και γνώσεων, γεγονός που συνέβαλε ουσιαστικά στην επιτυχία της συνάντησης. Σύμφωνα με τα 43 ερωτηματολόγια αξιολόγησης, 13 από τους εκπαιδευτικούς ήταν κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος και 8 κάτοχοι διδακτορικού. Σύμφωνα με παρατηρήσεις και σχόλια που κατατέθηκαν από τους ίδιους, προκύπτει η ομόθυμη επιθυμία να συνεχιστούν τα σεμινάρια και μάλιστα να επεκταθεί η χρονική τους διάρκεια και το περιεχόμενό τους. Το ενδιαφέρον για περισσότερες και συχνότερες ομιλίες, ανακοινώσεις και σεμινάρια για την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς και για εκπαιδευτικά προγράμματα με παρουσιάσεις πλάνων μαθήματος, παρουσιάζεται κοινό αίτημα, συνδεδεμένο με την αγωνία των εκπαιδευτικών να συνδεθεί οπωσδήποτε το Ολοκαύτωμα με τη σημερινή ανησυχητική πραγματικότητα (άνοδος ρατσισμού, νεοναζιστικό φαινόμενο), ως πολύτιμο μάθημα κοινωνικής και πολιτικής αγωγής στο παρόν.
© Ε.Μ.Ε. 2014
