ΑΝΑΦΟΡΑ
16O ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ
«ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»
ΕΒΡΑΪΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΑΘΗΝΑ, 18-19 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2016
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Από το 2004 έως το 2016, το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος (ΕΜΕ) έχει διοργανώσει και πραγματοποιήσει δεκαπέντε σεμινάρια για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με θέμα τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα. Από αυτά, δέκα πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα (2004, 2006, 2007, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014 και 2015) και τρία στη Θεσσαλονίκη (2005, 2014, 2015). Τρία επιπλέον σεμινάρια, τα οποία εστίασαν στην τοπική διάσταση του Ολοκαυτώματος, πραγματοποιήθηκαν στα Ιωάννινα και τοvΒόλο (2012) και τη Ζάκυνθο (2014), υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και με την υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς. Η πρωτοβουλία για την πραγματοποίηση των σεμιναρίων και σε άλλες πόλεις, πέραν της πρωτεύουσας, εξυπηρετεί έναν πολύ σημαντικό σκοπό: αφενός να ενισχύσει τους εκπαιδευτικούς της ελληνικής επαρχίας με ιστορικό και παιδαγωγικό υλικό, και, αφετέρου, να παράσχει στο ΕΜΕ πληροφόρηση για τον αντίκτυπο των δραστηριοτήτων του, μέσω των ερωτημάτων, των προβληματισμών και των ζητημάτων που εγείρονται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς.
ΠΛΑΙΣΙΟ
Το 16ο σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στις 18-19 Φεβρουαρίου 2016 στους χώρους του ΕΜΕ και του Ινστιτούτου Θερβάντες, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, με τη γενναιόδωρη υποστήριξη του διεθνούς οργανισμού Claims Conference. Με μεγάλη μας ευχαρίστηση υποδεχτήκαμε στο σεμινάριο δύο εκπροσώπους του οργανισμού, οι οποίοι το παρακολούθησαν ως παρατηρητές. Η κα. Elvira Glueck, Ανώτατη Συντονίστρια των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, από το παράρτημα του Βερολίνου, και ο κ. Tony Rodrigues, Συντονιστής Προγραμμάτων, από τη Νέα Υόρκη, παρακολούθησαν και τις δύο μέρες του σεμιναρίου και είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν τόσο με τους ομιλητές όσο και με τους ίδιους τους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς. Η προσέλευση και η ανταπόκριση του κοινού, καθώς και το υψηλό επίπεδο των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα των προηγούμενων προσπαθειών του ΕΜΕ. Συνολικά, δήλωσαν συμμετοχή 152 εκπαιδευτικοί, από τους οποίους 130 παρακολούθησαν τις διήμερες εργασίες του σεμιναρίου. Ο μεγάλος αριθμός συμμετοχής επιβεβαιώνει το κύρος του ΕΜΕ που απορρέει όχι μόνο από την επιστημονική προσέγγιση που υιοθετεί για τη διδασκαλία του ιστορικού γεγονότος που ονομάζουμε «Ολοκαύτωμα», αλλά επίσης και από την έμπρακτη υποστήριξη που προσφέρει στο έργο του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Στους συμμετέχοντες απευθύνθηκε (με μήνυμά του, καθώς αδυνατούσε να παραστεί) ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων κ. Γεώργιος Καλαντζής. Την έναρξη του σεμιναρίου κήρυξε ο Πρόεδρος του ΕΜΕ, κ. Σαμουήλ Μάτσας, ενώ η κα. Elvira Glueck,στη διάρκεια του σύντομου χαιρετισμού που απηύθυνε προς τους συμμετέχοντες, προέβη σε επίκαιρες και χρήσιμες παρατηρήσεις.
Το σεμινάριο διατήρησε τον βασικό ιστορικό και εκπαιδευτικό πυρήνα του, με παρουσιάσεις για την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων και το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα. Παράλληλα, φέτος δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη χρήση σχετικών με το θέμα εκπαιδευτικών εργαλείων. Η κα. Αναστασία Λούδαρου, ειδική ερευνήτρια του ΕΜΕ και υποψήφια διδάκτωρ στην αρχαία ιστορία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μίλησε πρώτη παρέχοντας μια συνοπτική ιστορική αναδρομή στην παρουσία των Εβραίων στην Ελλάδα, διάρκειας 2.300 ετών. Παράλληλα, ανέλυσε την ιστορική σημασία όρων όπως «Εβραίος», «Ιουδαίος», «Ισραηλίτης» και «Ισραηλινός», γύρω από τους οποίους παρατηρείται συχνά άγνοια ή σύγχυση. Κατόπιν, η κα. Οντέτ Βαρών-Βασάρ, ιστορικός και καθηγήτρια στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, μίλησε για τη γερμανική κατοχή στη Ελλάδα, για τις ναζιστικές διώξεις και το Ολοκαύτωμα στον ελλαδικό χώρο. Επίσης, παρουσίασε ένα πανόραμα της μνήμης του Ολοκαυτώματος στη χώρα μας, μέσα από λεπτομερή παραδείγματα εκπαιδευτικών και άλλων πρωτοβουλιών. Η πρώτη συνεδρία έληξε με μια εισήγηση της κας Ζανέτ Μπαττίνου, αρχαιολόγου και διευθύντριας του ΕΜΕ, η οποία παρείχε λεπτομερείς πληροφορίες για τα κρυμμένα Εβραιόπουλα στην Ελλάδα της Κατοχής και παρουσίασε το εν εξελίξει σχετικό ερευνητικό πρόγραμμα του ΕΜΕ. Στο τελευταίο μέρος της πρώτης ημέρας του σεμιναρίου –η οποία ήταν αφιερωμένη στην ιστορική προσέγγιση του θέματος– οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να συναντήσουν δύο «Κρυμμένα Παιδιά», την κα. Ροζίνα Ασέρ-Πάρδο και τον κ. Βενιαμίν Αλμπάλα, οι οποίοι μοιράστηκαν μαζί τους τις προσωπικές ιστορίες τους και απάντησαν πρόθυμα σε πολλές ενδιαφέρουσες ερωτήσεις.
Το πρόγραμμα της δεύτερης ημέρας (19 Φεβρουαρίου) αποτελούνταν από δύο μέρη: την εκπαιδευτική προσέγγιση και τα παιδαγωγικά εργαστήρια. Ο πρώτος ομιλητής ήταν ο κ. Γιώργος Αντωνίου, ιστορικός στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (έδρα Εβραϊκών Σπουδών), ο οποίος μίλησε για τους αρνητές του Ολοκαυτώματος και παρουσίασε αποκαλυπτικές στατιστικές έρευνες για το θέμα του αντισημιτισμού στην Ελλάδα. Η ζωηρή συζήτηση που ακολούθησε επιβεβαίωσε την πάγια πρόθεση του ΕΜΕ να αφιερώνει μέρος του σεμιναρίου στη σκοτεινή πλευρά της δημόσιας ζωής και τις προκλήσεις που αυτή εγείρει για την εκπαιδευτική διαδικασία. Ακολούθησε η κα. Μαρία Καβάλα, ιστορικός και μεταδιδακτορική διδάσκουσα στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, η οποία επιχείρησε μια ιστορική προσέγγιση στο θέμα των γενοκτονιών και των μαζικών εγκλημάτων του 20ού αιώνα, τους τρόπους με τους οποίους η γενοκτονία των Εβραίων επηρέασε το νομικό και θεσμικό πλαίσιο, καθώς και τις ηθικές επιλογές της μεταπολεμικής εποχής. Επίσης, πρόσφερε διευκρινίσεις γύρω από νομικούς και ιστορικούς όρους όπως «Ολοκαύτωμα», «γενοκτονία» κ.ά. Στο τέλος της πρωινής συνεδρίας, ο ιστορικός και εκπρόσωπος της Διεθνούς Σχολής Σπουδών του Ολοκαυτώματος του Ισραηλινού Ιδρύματος Γιαντ Βασέμ κ. Yiftach Ashkenazyπαρουσίασε πολλά νέα και χρήσιμα εκπαιδευτικά εργαλεία στην ελληνική γλώσσα, διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος, και απάντησε σε ερωτήσεις των εκπαιδευτικών.
Μετά το μεσημεριανό διάλειμμα, η κα. Ελένη Μπεζέ, ειδική ερευνήτρια του ΕΜΕ και υποψήφια διδάκτωρ στη σύγχρονη ιστορία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, διηύθυνε το πρώτο εργαστήριο αναλύοντας τη σημασία των προφορικών και γραπτών μαρτυριών ως μέσων για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στο σχολείο. Έπειτα, η καλλιτέχνις κα. Άρτεμις Αλκαλάη ξενάγησε τους συμμετέχοντες στην τελευταία της δουλειά, ένα φωτογραφικό αρχείο με τίτλο «Έλληνες Επιζώντες του Ολοκαυτώματος», που αποτελεί μια οπτική αποτύπωση των Ελλήνων Εβραίων που επέζησαν από τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης, μια μοναδική καλλιτεχνική μεταγραφή της ιστορικής καταγραφής. Η χορογράφος και χοροθεραπεύτρια κα. Νίνα Ακλαλάηχρησιμοποιώντας επιλεγμένο υλικό (εικόνες, σχέδια, μουσικά έργα), εργάστηκε με τους εκπαιδευτικούς πάνω στο πώς η τέχνη μπορεί να συμβάλει στη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος. Τέλος, η μουσειοπαιδαγωγός του ΕΜΕ κα. Οριέττα Τρεβέζα-Σούση, η οποία, αφού παρουσίασε τα εκπαιδευτικά προγράμματα που πραγματοποιούνται αυτή τη στιγμή στο Μουσείο και μουσειοσκευές που έχουν σχέση με το Ολοκαύτωμα («Κρυμμένα Παιδιά» και το πρόγραμμα «Κρόκος»), διηύθυνε ένα εργαστήριο σχεδιασμένο για να αναδείξει τον τρόπο χρήσης τους στη σχολική τάξη.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Το 16ο σεμινάριο αποτέλεσε μία σημαντική εμπειρία τόσο για τους συμμετέχοντες όσο και για το ΕΜΕ. Παρατηρήσαμε με ιδιαίτερη ικανοποίηση ότι η προσοχή, το ενδιαφέρον και οι γνώσεις των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν αυξάνονται σε κάθε νέο σεμινάριο, πράγμα που συμβάλλει αποφασιστικά σε ένα επιτυχές αποτέλεσμα. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν έναν σημαντικό αριθμό εντύπων αξιολόγησης, τα οποία αποκάλυψαν ότι υπάρχει γενική επιδοκιμασία γι’ αυτό το πρόγραμμα του ΕΜΕ, καθώς και μια ισχυρή επιθυμία για τη διεύρυνση των σεμιναρίων σε διάρκεια και περιεχόμενο. Οι περισσότερες παρατηρήσεις και σχόλια εξέφρασαν αυξημένο ενδιαφέρον για περισσότερες παρουσιάσεις και διαφορετικές προσεγγίσεις (όπως, π.χ., γύρω από την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων πριν από το Ολοκαύτωμα, την τοπική εβραϊκή ιστορία, ειδικά εκπαιδευτικά εργαλεία, αφηγήσεις επιζώντων). Με δεδομένη την ανησυχία των εκπαιδευτικών για την αντιμετώπιση της μισαλλοδοξίας στο σχολικό περιβάλλον, ζητήθηκε επίσης να δοθούν μεγαλύτερη έμφαση στη σύνδεση μεταξύ του Ολοκαυτώματος και άλλων γενοκτονιών, καθώς και διαλέξεις για την ανησυχητική σύγχρονη πραγματικότητα, και συγκεκριμένα την άνοδο του ρατσισμού, του εθνικισμού και του αντισημιτισμού.
© Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, Μάιος 2016
