ΥΠΟΜΝΗΜΑ
ΓΙΑ ΤO ΔΩΔΕΚΑΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ
«ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»
ΤΟΥ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΖΑΚΥΝΘΟΣ, 23-24 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος έχει ήδη οργανώσει και υλοποιήσει ένδεκα σεμινάρια για δασκάλους και καθηγητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και μουσειοπαιδαγωγούς, με θέμα «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα», οκτώ εκ των οποίων πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα (2004, 2006, 2007, 2009 και 2010, 2011, 2013 και 2014) και ένα διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη (2005). Τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2012 πραγματοποιήθηκαν δύο σεμινάρια σε Ιωάννινα και Βόλο αντίστοιχα, με εξειδίκευση στην τοπική ιστορία του Ολοκαυτώματος. Στα σεμινάρια συμμετείχαν πλήθος εκπαιδευτικών από την Αττική και την περιφέρεια, αλλά και εκπρόσωποι υπουργείων, οργανισμών και φορέων, ενώ οι εργασίες τους κρίθηκαν ιδιαίτερα εποικοδομητικές και επιτυχείς.
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Το σεμινάριο στη Ζάκυνθο αποτελεί συνέχεια της πρωτοβουλίας του 2012, να επεκτείνονται οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες του ΕΜΕ και στην περιφέρεια. Η πρωτοβουλία του μουσείου το 2012 να διοργανώσει το σεμινάριο για εκπαιδευτικούς «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα» εκτός Αθήνας –και μάλιστα δύο φορές– ήταν η υλοποίηση μιας πολύχρονης πρόθεσης. Η καθιέρωση του Μουσείου, μέσα από τα σεμινάρια και το υπόλοιπο ερευνητικό και εκπαιδευτικό του έργο, ως του πλέον εξιόπιστου φορέα να διαχειριστεί τη μνήμη του Ολοκαυτώματος και να την εντάξει στο πρόγραμμα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος άνοιγε το δρόμο σε νέους προσανατολισμούς. Όπως στα Ιωάννινα και στο Βόλο το 2012, έτσι και στην Ζάκυνθο, το Μουσείο επιδίωξε αφενός να εμβαθύνει σε ζητήματα τοπικής ιστορίας, αφετέρου να δώσει στους εκπαιδευτικούς της περιφέρειας τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με τις εξελίξεις της έρευνας, τον εμπλουτισμό του εκπαιδευτικού υλικού και τη μουσειακή τεχνογνωσία, να διατυπώσουν προβληματισμούς και με τη σειρά τους να ανατροφοδοτήσουν τις έρευνες του ΕΜΕ. Η γονιμότητα αυτής της ανατροφοδοτικής σχέσης επιβεβαιώθηκε και στο εφετινό σεμινάριο, το οποίο διοργανώθηκε υπό την αιγίδα και με την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς και της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριών και τιμήθηκε με την παρουσία τοπικών παραγόντων, του μητροπολιτη Ζακύνθου, κ. Διονυσίου και του Μητροπολίτη Δωδώνης κ. Χρυσοστόμου.
Στο σεμινάριο διατηρήθηκε ο βασικός ιστορικός και εκπαιδευτικός κορμός των σεμιναρίων του ΕΜΕ σχετικά με την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων, του Ολοκαυτώματος και τη χρήση της εκπαιδευτικής μεθοολογίας, εμπλουτισμένος με ανακοινώσεις σχετικά με την ιστορία των Εβραίων της Ζακύνθου. Η μόνιμη συνεργάτιδα του ΕΜΕ, αρχαιολόγος Αναστασία Λουδάρου άνοιξε τις εργασίες του σεμιναρίου παρουσιάζοντας την ιστορία των Εβραίων στην Ελλάδα από την αρχαιότητα ως τον 20ο αιώνα, μέσα από την παρουσίαση αρχαιολογικών τεκμηρίων και αντικειμένων από τις συλλογές του Μουσείου. Ακολούθησε ο ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας του βιβλίου «Οι Εβραίοι της Ζακύνθου. Σύντομη ιστορική αναδρομή πέντε αιώνων», Σαμουήλ Μόρδος ο οποίος, σε μια εκτεταμένη παρουσίαση, ιστορικοποίησε τη μακραίωνη εβραϊκή παρουσία στο νησί εστιάζοντας στα δομικά χαρακτηριστικά της (κοινωνικές τάξεις, επαγγέλματα), ενώ παρουσίασε λεπτομερώς τα γεγονότα της εντυπωσιακής διάσωσης του συνόλου της κοινότητας κατά την περίοδο της Κατοχής.
Η ενότητα της ιστορικής προσέγγισης συνεχίστηκε με την ιστορικό και καθηγήτρια του Ανοιχτού Πανεπιστημίου, Οντέτ Βαρών – Βασάρη οποία μίλησε για το Ολοκαύτωμα, τη μνήμη του και την ένταξή του στην εκπαίδευση, αναπτύσσοντας όλους τους προβληματισμούς σχετικά με την μνημονική διαχείριση της εξόντωσης των Ελλήνων Εβραίων, τις σιωπές και την αξιοποίησή του από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Τέταρτος ομιλητής ήταν ο Δρ. Μεσογειακών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, ιστορικός Στέφανος Καβαλλιεράκης, με θέμα «Η εκπαιδευτική πολιτική του ελληνικού κράτους και οι Έλληνες Εβραίοι τον 19ο αιώνα», μια επισκόπηση της εκπαιδευτικής πολιτικής του ελληνικού κράτους σε σχέση με τις θρησκευτικές ομάδες και την παραγωγή της ταυτότητας που συγκροτείται από αυτή την πολιτική. Η πρώτη ημέρα του σεμιναρίου έκλεισε με την προβολή της ταινίας – ντοκιμαντέρ «Το Τραγούδι της Ζωής» του Τώνη Λυκουρέση, μια ευαίσθητη ματιά στην ιστορία των Ζακυνθινών Εβραίων. Της προβολής προηγήθηκαν παρεμβάσεις γύρω από την ιδιαίτερη περίπτωση της Ζακύνθου σε σχέση με τη διάσωση του συνόλου της τοπικής εβραϊκής κοινότητας και την υψηλόφρονα στάση του τότε δημάρχου, Λουκά Καρρέρ και του τότε Μητροπολίτη, Χρυσόστομου Δημητρίου απέναντι στους Γερμανούς. Η κόρη του Λουκά Καρρέρ, κα Ελένη Κριεζή μίλησε για τα κίνητρα του πατέρα της, ενώ ο Μητροπολίτης Δωδώνης, κ. Χρυσόστομος –μαθητής του Χρυσόστομου Δημητρίου–, περιέγραψε με γλαφυρό τρόπο την προσωπικότητα του ιεράρχη της Ζακύνθου και επαίνεσε το ΕΜΕ για την επιλογή της Ζακύνθου, ως τόπου φιλοξενίας ενός σεμιναρίου για το Ολοκαύτωμα.
Η δεύτερη ημέρα, 24 Ιουνίου, ήταν αφιερωμένη στα εκπαιδευτικά εργαλεία του Ολοκαυτώματος. Η Διευθύντρια του ΕΜΕ, Ζανέτ Μπαττίνου εισήγαγε τους παρευρισκόμενους στις δραστηριότητες του IHRA (International Holocaust Remembrance Alliance), τον ανώτατο οργανισμό διδασκαλίας και διάδοσης του Ολοκαυτώματος σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο ειδικός συνεργάτης του ΕΜΕ, ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός παρουσίασε την έκθεση του ΕΜΕ «Συναγωνιστής: Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση» και συζήτησε την ενδοχόμενη αξιοποίηση της έκθεσης στην τάξη. Το επόμενο εργαστήριο βασίστηκε επίσης στο μουσειακό έργο, συγκεκριμένα την παλαιότερη έκθεση του ΕΜΕ «Εβραϊκές Γειτονιές της Ελλάδας», και δόθηκε από την ιστορικό Ελένη Μπεζέ – Καμχή η οποία μίλησε για τη συμβολή της προφορικής μαρτυρίας στη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος. Στη συνέχεια, η Αναστασία Λουδάρου παρουσίασε τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα Judaica Europeana και Crocus Project, ενώ η εκπαιδευτικός Βασιλική Κεραμίδα μοιράστηκε με το κοινό τις εντυπώσεις της από το σεμινάριο για Έλληνες εκπαιδευτικούς στο ίδρυμα Yad Vashem. Τις εργασίες του διημέρου έκλεισε η μουσειοπαιδαγωγός του ΕΜΕ Οριέττα Τρέβεζα –Σούση, η οποία παρουσίασε τη μουσειοσκευή και παραδείγματα χρήσης εκπαιδευτικού υλικού με βάση το οποίο γίνεται η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος –εκθέσεις φωτογραφίας, τέχνη, λογοτεχνία, παραμύθια, θεατρικά και κινηματογραφικά έργα κ.ά.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Το σεμινάριο της Ζακύνθου πρέπει να θεωρηθεί επιτυχημένο, παρά την μικρή προσέλευση εκπαιδευτικών: Συνολικά τις εργασίες του διημέρου παρακολούθησαν 10 άτομα. Ο χαμηλός αριθμός των συμμετοχόντων οφείλεται σε αντικειμενικές, οργανωτικές και τεχνικές δυσκολίες πραγματοποίησης του σεμιναρίου και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί κριτήριο ενδιαφέροντος για την παρακολούθησή του. Αντίθετα, οι παρευρισκόμενοι έδειξαν μεγάλη ευαισθησία σε ζητήματα διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος και εκφράστηκαν με πολύ θετικό τρόπο για το σεμινάριο. Επισήμαναν την αξία της τοπικής ιστορίας, έντονη στην περίπτωση της Ζακύνθου, και παραδέχτηκαν πως είχαν υποτιμήσει την ιστορία των Ζακυνθινών Εβραίων και τη διάσωσή τους από τον εκτοπισμό και την εξόντωση, ως κλειδιών για την κατανόηση εννοιών, κατ’ εξοχήν χρήσιμων για τους μαθητές, όπως πολιτισμική ταυτότητα, ετερότητα, αλληλεγγύη, παράδοση, γενναιότητα, δικαιοσύνη. Αφού εξήραν το υψηλό επίπεδο και την παιδαγωγική αξία των ομιλιών, μίλησαν για την έλλειψη ενός σταθερού κέντρου ενημέρωσης και πληροφόρησης στη Ζάκυνθο και ευχήθηκαν την συχνότερη επανάληψη ανάλογων πρωτοβουλιών οι οποίες θα μεταφέρουν την ιστορική και εκπαιδευτική πληροφορία στα σχολεία της περιφέρειας. Ζήτησαν επίσης πρόσβαση σε περισσότερα ιστορικά στοιχεία και πληροφορίες, περισσότερα εργαστήρια και μεθοδολογικές κατευθύνσεις υπογραμμίζοντας τη σταθερή τους θέληση να διδάξουν για το Ολοκαύτωμα στην τάξη. Το ΕΜΕ απέδειξε πως έχει την υποδομή και την τεχνογνωσία να εξελιχθεί σε ένα ερευνητικό κέντρο για τη διδασκαλία της Ιστορίας των Ελλήνων Εβραίων και του Ολοκαυτώματος, με πανελλαδική εμβέλεια και αναγνώριση.
Δείτε εδώ το πρόγραμμα του σεμιναρίου και τα ΠΡΑΚΤΙΚΑ.
