Σεμινάριο για εκπαιδευτικούς – 2016 – Καρπενήσι

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

ΓΙΑ ΤO ΔΕΚΑΤΟ ΕΝΑΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ
«ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»
ΤΟΥ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ, 8-9 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2016

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος έχει ήδη οργανώσει και πραγματοποιήσει, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, δεκαοκτώ (18) σεμινάρια για καθηγητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και μουσειοπαιδαγωγούς, με θέμα «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα», δέκα εκ των οποίων πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα (2004, 2006, 2007, 2009, 2010, 2011, 2013, 2014, 2015 και 2016) και τρία στη Θεσσαλονίκη (2005, 2014, 2015). Το 2012 και στο διάστημα 2014-2016 πραγματοποιήθηκαν επίσης σεμινάρια σε Ιωάννινα, Βόλο, Ζάκυνθο, Πάτρα και Λάρισα, τα οποία έδωσαν έμφαση στις τοπικές διαστάσεις του Ολοκαυτώματος. Η πρωτοβουλία επέκτασης του σεμιναρίου εκτός Αθήνας εξυπηρετεί έναν πολύ σημαντικό στόχο: την ενίσχυση των εκπαιδευτικών και στην περιφέρεια με παιδαγωγικό/ιστορικό υλικό και μουσειακή τεχνογνωσία και, αντίστοιχα, την ανατροφοδότηση του έργου του ΕΜΕ μέσα από την κατάθεση προβληματισμών, ερωτημάτων και ανησυχιών των εκπαιδευτικών όλης της επικράτειας.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Το δέκατο ένατο σεμινάριο διοργανώθηκε στο Καρπενήσι στις 8 και 9 Δεκεμβρίου 2016, στο συνεδριακό χώρο του ξενοδοχείου Montana. Συνολικά, περισσότεροι από 63 εκπαιδευτικοί συμμετείχαν στις εργασίες του διημέρου. Η θερμή ανταπόκριση των εκπαιδευτικών και οι ενδιαφέρουσες προβληματικές που συζητήθηκαν αποτελούν την καλύτερη επιβράβευση των προηγούμενων προσπαθειών, καθώς επιβεβαιώνουν ότι το ΕΜΕ αποτελεί σήμερα έναν αξιόπιστο φορέα, τόσο ως προς την επιστημονική προσέγγιση της διδασκαλίας του φαινομένου του «Ολοκαυτώματος», όσο και ως προς τη δυνατότητά του να βοηθά την δημοκρατική εκπαίδευση στην Ελλάδα.

Στο σεμινάριο διατηρήθηκε ο βασικός ιστορικός και εκπαιδευτικός κορμός των σεμιναρίων του ΕΜΕ σχετικά με την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων, του Ολοκαυτώματος και τη χρήση των σχετικών εκπαιδευτικών εργαλείων. Ο Δήμαρχος Καρπενησίου κ. Νίκος Σουλιώτης, εκπροσωπώντας και το Δημοτικό Μουσείο-Μνημείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων, όπου φιλοξενούταν η έκθεση του ΕΜΕ «Συναγωνιστής. Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση», απηύθυνε χαιρετισμό και αναφέρθηκε στη σημασία της εκπαίδευσης για το Ολοκαύτωμα για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τις εργασίες του σεμιναρίου άνοιξε ο Χρήστος Δημητρίου, Περιφερειακός Διευθυντής Στερεάς Ελλάδας, τονίζοντας τη σπουδαιότητα αυτής της επιμορφωτικής πρωτοβουλίας κυρίως για να αποκτήσουν οι εκπαιδευτικοί τα κατάλληλα εργαλεία να αντιμετωπίσουν φαινόμενα ρατσισμού στις τάξεις του, ενώ η κα. Ζανέτ Μπαττίνου, διευθύντρια του ΕΜΕ, αφού μετέφερε τις ευχές του Γενικού Γραμματέα Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, κου Γιώργου Καλαντζή, καθώς και του προέδρου του ΕΜΕ, κου Σαμουήλ Μάτσα, για μια επιτυχημένη και εποικοδομητική διοργάνωση,εισήγαγε τους συμμετέχοντες στην ιστορία και τους σκοπούς του εν λόγω σεμιναρίου. Στη συνέχεια, η ερευνήτρια του ΕΜΕ και υποψήφια διδάκτορας στην αρχαία ιστορία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο,Αναστασία Λουδάρου, ξεκίνησε με τον –άκρως απαραίτητο μεθοδολογικά– εννοιολογικό διαχωρισμό των όρων «Εβραίος», «Ιουδαίος» και «Ισραηλίτης». Στην ομιλία της βέβαια εστίασε κατά κύριο λόγο στα ίχνη της εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο κατά την αρχαιότητα. Αμέσως μετά, η ερευνήτρια του ΕΜΕ, Ελένη Μπεζέ, υποψήφια διδάκτορας στη σύγχρονη ιστορία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, παρουσίασε ευσύνοπτα τα γεγονότα της γερμανικής Κατοχής και του ναζιστικού διωγμού στην Ελλάδα με τη συνδρομή διαδραστικού DVDπαραγωγής ΕΜΕ, το οποίο και διανεμήθηκε στους εκπαιδευτικούς. Τη δεύτερη συνεδρία άνοιξε η μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου, Αλεξάνδρα Πατρικίου, η οποία οριοθέτησε εννοιολογικά το φαινόμενο του σύγχρονου αντισημιτισμού, διαχωρίζοντάς το από παλαιότερες εκδοχές προνεωτερικών αντιεβραϊκών συμπεριφορών και περιέγραψε τις κύριες στερεοτυπικές αντισημιτικές αφηγηματικές κατηγορίες, εστιάζοντας σε αυτές που εντοπίζονται στον ελληνικό δημόσιο λόγο από τα τέλη του 19^ου αιώνα μέχρι και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τη δεύτερη συνεδρία συμπλήρωσε η ομιλία της ιστορικού νεότερης ιστορίας και μεταδιδακτορικής διδάσκουσας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου ΠανεπιστημίουΜαρία Καβάλα, που διαβάστηκε από τη διευθύντρια του ΕΜΕ κ. Μπαττίνου, καθώς απουσίαζε λόγω ασθενείας. Η κ. Καβάλα αποπειράθηκε να προσεγγίσει ιστορικά το φαινόμενο της γενοκτονίας και του μαζικού εγκλήματος τον 20^ό αιώνα, ώστε να γίνει αντιληπτή η ιστορικότητα της έννοιας «Ολοκαύτωμα» και οι τρόποι με τους οποίους η εβραϊκή γενοκτονία εγγράφηκε στα νομικά, θεσμικά και ηθικά μέτρα του μεταπολεμικού κόσμου.

Η πρώτη μέρα εργασιών του σεμιναρίου ολοκληρώθηκε με την επίσκεψη στο Μουσείο-Μνημείο Εθνικής Αντίστασης Κορυσχάδων, στο οποίο ξενάγησε τους εκπαιδευτικούς η ειδική σύμβουλος σε θέματα πολιτισμού και παιδείας του Δήμου Καρπενησίου, κ. Ελένη Σιαξαμπάνη. Στο ίδιο Μουσείο φιλοξενούταν και η έκθεση «Συναγωνιστής. Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση», για την οποία μίλησε η κ. Ζανέτ Μπαττίνου. Με αυτόν τον τρόπο δόθηκε η ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να έρθουν σε επαφή με το φαινόμενο της «αντίστασης» έναντι των δυνάμεων του Άξονα, καθώς και με μια άγνωστη πτυχή του φαινομένου∙ της εβραϊκής παρουσίας δηλαδή στα αντιστασιακά κινήματα.

Κατά τη δεύτερη ημέρα (9 Δεκεμβρίου) παρουσιάζονται κατά κύριο λόγο τα παιδαγωγικά εργαστήρια, συμπληρωμένα από τις κατάλληλες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις. Η Αναστασία Λουδάρου παρουσίασε νέο εκπαιδευτικό υλικό του ιδρύματος YadVashemστα ελληνικά και μίλησε για τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να αξιοποιηθεί σε μία τάξη. Προβλήθηκαν αποσπάσματα της εκπαιδευτικής ταινίας παραγωγής του ομώνυμου ιδρύματος «Τι είναι το Ολοκαύτωμα» ως δείγμα του υλικού που υπάρχει στην ιστοσελίδα του YadVashem. Κατόπιν, η θεωρητικός του χορού και χοροθεραπεύτρια Νίνα Αλκαλάη πρόσφερε ένα εργαστήριο στη διάρκεια του οποίου οι εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να εργαστούν πάνω σε συγκεκριμένες προτάσεις για μια βιωματική διδασκαλία του Ολοκαυτώματος μέσω διαφόρων μορφών τέχνης (ποίηση, εικαστικά κλπ). Μετά το διάλειμμα, η Ελένη Μπεζέ πραγματοποίησε ένα εργαστήριο αξιοποίησης προφορικών μαρτυριών των επιζώντων ως τεκμηρίων του Ολοκαυτώματος και τις ανέδειξε ως αποτελεσματικό μέσο για τη διδασκαλία του. Η χρήση και αξιοποίηση των μαρτυριών αναδείχθηκε ακόμη περισσότερο στην προβολή του ντοκιμαντέρ «Συναγωνιστής. Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση», σε σκηνοθεσία Ντάβιντ Γαβριηλίδη και έρευνα Ιάσονα Χανδρινού. Το σεμινάριο έκλεισε με την παρουσίαση των τρεχόντων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ορισμένων μουσειοσκευών («Αντισημιτισμός – Ρατσισμός», «Συναγωνιστής», πρόγραμμα Crocus κ.ά.) από τη μουσειοπαιδαγωγό του ΕΜΕ, Οριέττα Τρέβεζα-Σούση, η οποία υπέδειξε τη χρήση τους μέσα στην τάξη διενεργώντας ένα σχετικό εργαστήριο με τους παρόντες εκπαιδευτικούς. Τέλος, ο Περιφερειακός Διευθυντής Στερεάς Ελλάδας, κ. Χρήστος Δημητρίου, έκανε μια σύντομη αποτίμηση του σεμιναρίου, συνέστησε στους εκπαιδευτικούς να αξιοποιήσουν στο έπακρον τα εργαλεία και τις γνώσεις που αποκόμισαν από αυτή τη διημερίδα και μαζί με τη διευθύντρια του Μουσείου, κ. Ζανέτ Μπαττίνου κήρυξαν τη λήξη του σεμιναρίου.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Στο δέκατο ένατο σεμινάριο με ικανοποίηση διαπιστώθηκε πως οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί διαθέτουν όλο και περισσότερη ενημέρωση, όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον και γνώσεις για το θέμα, γεγονός που συμβάλλει με καθοριστικό τρόπο στην επιτυχία των συναντήσεων αυτών. Από τα 46 ερωτηματολόγια αξιολόγησης που συμπληρώθηκαν προκύπτει μια καθολική αποδοχή και επικρότηση του επιμορφωτικού έργου του ΕΜΕ. Όπως και σε προηγούμενα σεμινάρια, έτσι κι σ’ αυτό, προβλήθηκε με επιμονή η ανάγκη για πιο πρακτικές συμβουλές, δηλαδή περισσότερα εργαστήρια, αλλά και να παραλαμβάνουν τα κείμενα των ομιλητών από νωρίτερα, ώστε να μπορούν να τα μελετήσουν καλύτερα, καθώς και να διαθέτουν πιο συγκροτημένα επιχειρήματα στην τάξη. Το φαινόμενο του αντισημιτισμού προκάλεσε ενδιαφέρουσες συζητήσεις και αποτέλεσε αφορμή για περαιτέρω εμβάθυνση στη σύνδεση του φαινομένου με τη γενοκτονία. Επιπλέον, τόσο η επίσκεψη στο Μουσείο της Εθνικής Αντίστασης όσο και η προβολή του ντοκιμαντέρ «Συναγωνιστής» ανέδειξαν και άλλες πτυχές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εντάσσοντας την γενοκτονία στο ιστορικό της πλαίσιο. Τέλος, οι συμμετέχοντες εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους για το εκπαιδευτικό υλικό (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή) που τους διανεμήθηκε και σημείωσαν τη σημασία της προσφοράς ενός εκπαιδευτικού σεμιναρίου χωρίς οικονομική επιβάρυνση για αυτούς. Κατά τη λήξη του σεμιναρίου, το οποίο συμβάλλει καίρια στην προώθηση των δημοκρατικών αρχών, ήταν φανερή σε όλους η ιδιαίτερα σημαντική παιδαγωγική αξία της διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος ως αρχετυπική μορφή γενοκτονίας.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

© Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, Ιανουάριος 2017